Mijn Studiezaal (inloggen)
0004 Gemeentebestuur, Drongelen, Hagoort, Gansoijen en Doeveren, 1813-1923
0004
Gemeentebestuur, Drongelen, Hagoort, Gansoijen en Doeveren, 1813-1923
1. Archiefvorming
1.1. Geschiedenis van de archiefvormer
0004 Gemeentebestuur, Drongelen, Hagoort, Gansoijen en Doeveren, 1813-1923
1. 1. Archiefvorming
1.1.
Geschiedenis van de archiefvormer
laatste wijziging 18-06-2020
Gemeente Drongelen C.A.
1810-1908
INLEIDING
In de inleiding op deze archiefinventaris wil ik niet al te uitgebreid ingaan op de geschiedenis e.d. van Drongelen, Haagoort, Gansoijen en Doeveren. Anderen hebben dit reeds vóór mij gedaan en/of zullen dit zeker nog doen met gebruikmaking van de door middel van deze inventaris toegankelijk gemaakte archiefbescheiden.
Ik heb mij daarom beperkt tot het opsommen van enkele historische feiten en tot een korte beschrijving van de ontwikkeling van het gemeentebestuur in de 19e eeuw en van de lotgevallen van het archief, alsmede van de wijze waarop het archief is geordend.
1. Het dorp
Drongelen was een gemeente in het Land van Altena. Aan de noordzijde grensde zij aan de gemeente Meeuwen en Heesbeen, Eethen en Genderen en aan de zuidzijde, voor de verlegging van de Maasmond, aan Capelle, Besoijen, Waalwijk Baasrdwijk en Oud-Heusden, Elshout en Hulten.
Gelegen in het Land van Heusden en Altena, ressorteerde het tot 1795 onder het gewest Holland. In de Franse tijd hoorde het soms tot Holland, dan weer tot Brabant. Bij Keizerlijk Decreet van 14 mei 1810 werden Drongelen, Hagoort, Gansoijen en Doeveren samengevoegd tot een nieuwe gemeente Drongelen, Doeveren, Hagoort en Gansoijen. Deze naam bleef gehandhaafd tot 1908. In dit jaar werd de naam gewijzigd in Drongelen. Dit was een gevolg van het feit dat door verlegging van de Maasmond de dorpen Gansoijen en Hagoort (voor een deel) niet meer bestonden en Doeveren aan de zuidzijde van de Bergse Maas was komen te liggen.
In 1815 werd het Land van Heusden en Altena definitief bij de provincie Brabant ingedeeld.
Op 15 mei 1821 werden de grenzen van de gemeente vastgesteld.
Bij KB van 23 februari 1821 vond een grenswijziging plaats met Besoijen en bij KB van 18 december 1823 met Heesbeen c.a. en Meeuwen c.a.
Het aantal inwoners bedroeg:
In 1820: 400
1825: 466
1858: 506
1870: 505
1880: 494
1890: 449
1900: 407
1910: 393
1922: 402
De samenstelling van de beroepsbevolking was in 1880 als volgt:
1 metselaar en 2 schoenmakers. Van een bakker is geen sprake. De rest van de beroepsbevolking zal wel in de agrarische sector werkzaam zijn geweest.
In 1922 staan vermeld: 1 broodbakker, 1 metselaar, 1 rijwielhandelaar en 4 rietdekkers.
De gemeente beschikte niet over een eigen raadhuis. Voor het houden van de vergaderingen van de raad en van burgemeester en wethouders werd ruimte gehuurd; tussen circa 1873 en circa 1910 in de herberg van Dirk Nieuwkoop.
In 1865 werd de bouw van een schoollokaal en onderwijzerswoning aanbesteed.
De gemeente beschikte over een haven. Voor het aanmeren werd haven- en kadegeld geheven.
In 1871 werd aan de gemeente Eethen toestemming verleend om van de begraafplaats in Drongelen gebruik te maken.
Tussen grofweg 1870 en 1885 werden er veel werkzaamheden verricht aan wegen en wateren. Zo werden er veel wegen van grind voorzien en werd de losplaats aan de haven vergroot en werd de haven zelf uitgediept.
In 1897 heerste er mond- en klauwzeer in de gemeente.
Ten gevolge van de aanleg van de Bergse Maas vond er in 1908 een grenswijziging plaats o.a. met de gemeenten Capelle, Waalwijk, Baardwijk en Eethen.
In 1913 besloot de de gemeenteraad niet over te gaan tot oprichting van een eigen "lichtfabriek", maar elektriciteit te kopen van een nog op te richten naamloze vennootschap.
Tussen 1917 en 1920 was er sprake van de vestiging van een hulppostkantoor en van een hulptelegraaf- en hulptelefoonkantoor.
In 1922 werden er elektrische leidingen gelegd in de dijken langs de Bergse Maas.
Op 1 mei 1923 werd de gemeente opgeheven en samengevoegd met Eethen.
2. Geschiedenis van het bestuur
Bij Keizerlijk Decreet van 9 juli 1810 werd het Koninkrijk Holland ingelijfd bij Frankrijk. In maart 1810 waren Zeeland en Brabant al voorgegaan.
Bij Keizerlijk Decreet van 18 oktober 1810 verscheen het "Algemeen Reglement voor de organisatie der Hollandsche Departementen". Het Hollandse gebied was verdeeld in 9 departementen, welke weer waren onderverdeeld in arrondissementen en deze weer in communes of gemeenten. Aan het hoofd van de departementen stond een prefect, aan het hoofd van een arrondissement de onderprefect of sous-prefect en aan het hoofd van de gemeente de maire. Deze werd benoemd door de prefect. Hij had naast zich een adjoint-du-maire. De maire was tevens ambtenaar van de burgerlijke stand. Tevens was hij voorzitter van de gemeenteraad. De benoeming van de leden van de gemeenteraad geschiedde door de prefect. De gemeenteraad verkoos uit haar midden bij meerderheid van stemmen een secretaris. De invloed van de raad was zeer beperkt. Zij werd alleen geraadpleegd over de begroting en oefende financiële controle uit op de rekening, die de maire aflegde aan de prefect.
De inrichting van de begroting geschiedde conform het model, vastgesteld bij Keizerlijk Decreet van 12 augustus 1806.
In november 1813 werd de nationale zelfstandigheid herwonnen. Aanvankelijk veranderde er niets in de inrichting en samenstelling van de gemeentebesturen. In de Grondwetten van 1814 en 1815 werd het voornemen uitgesproken om reglementen vast te stellen voor de bestuurlijke inrichting van de gemeenten. Bij Koninklijk Besluit van 8 mei 1819 (Provinciaal Blad 1820, nr. 97) werd vastgesteld het "Reglement van het bestuur van het Platteland in de Provincie Noord-Braband".
Het platteland van Noord-Brabant werd verdeeld in 7 districtsambten. Aan het hoofd hiervan stond een districtsschout. Drongelen c.a. ressorteerde onder het derde districtsambt, met Waalwijk als hoofdplaats.
De gemeenteschout en de gemeenteraad waren belast met het bestuur van de gemeente. Zij werden daarbij bijgestaan door de secretaris.
De gemeenteschout werd benoemd door de koning en maakte deel uit van de raad. De leden van de raad werden door Gedeputeerde Staten, op voordracht, benoemd voor een periode van 6 jaar. Om de 2 jaar trad 1/3 gedeelte af volgens rooster.
De schout en de raad stelden onder goedkeuring van Gedeputeerde Staten de gemeente-ontvanger aan. De schout was belast met het toezicht op de ambtenaren, voerde wetten uit en maakte de akten van de burgerlijke stand. De raad was belast met het vaststellen van de begroting, het vaststellen van verordeningen etc. en het nemen van rekening en verantwoording der plaatselijke financiën.
Bij Koninklijk Besluit van 23 juli 1825 (bijvoegsel Staatsblad 1825) werd een "Algemeen reglement op het bestuur ten platte landen" vastgesteld. Op 25 augustus van dat jaar kwam de nieuwe raad voor het eerst bijeen.
De gemeenteschout heette voortaan burgemeester. Bij Gouvernementsbesluit van 3 december 1839 kwam een nieuwe indeling van Noord-Brabant in districten tot stand. Drongelen c.a. kwam te behoren onder het district waarvan Boxtel de hoofdplaats werd.
Op 29 juni 1851 kwam de gemeentewet tot stand. De districten en het onderscheid tussen stads- en plattelandsgemeenten werd opgeheven.
De gemeenteraad zou voortaan worden gekozen uit en door de ingezetenen (voorlopig alleen de censuskiezers). De zittingsduur was 6 jaar, ook die van de wethouders, welke uit en door de raad werden benoemd.
1/3 Gedeelte van de raad trad elke twee jaar af en was weer herkiesbaar. Van de wethouders trad elke 3 jaar de helft af en was weer herkiesbaar.
De burgemeester werd voor 6 jaar door de koning benoemd.
De gemeentesecretaris en gemeenteontvanger werden door de raad benoemd, geschorst en ontslagen, op voordracht van burgemeester en wethouders.
Het dagelijks bestuur werd gevormd door het college van burgemeester en wethouders.
De gemeentewet van 1851 is, inclusief de vele wijzigingen, nog steeds de grondslag voor de huidige samenstelling en werkwijze van het gemeentebestuur.
De belangrijkste wijzigingen betreffen: de invoering van algemeen mannenkiesrecht in 1917, in plaats van het censuskiesrecht, de invoering van algemeen vrouwenkiesrecht in 1922, de terugbrenging van de zittingsperiode van raadsleden en wethouders van 6 naar 4 jaar en de afschaffing van de periodieke aftreding.
1.2. Geschiedenis van het archiefbeheer
laatste wijziging 22-11-2023
1.102 beschreven archiefstukken
2. Inhoud en structuur van het archief
2.1. Verantwoording van de bewerking
laatste wijziging 22-11-2023
1.102 beschreven archiefstukken
3. Aanwijzingen voor de gebruiker
3.1. Openbaarheidsbeperkingen
3.2. Citeerinstructie
laatste wijziging 22-11-2023
1.102 beschreven archiefstukken
5. Bijlagen
Lijst van burgemeesters (maire, schout) van Drongelen
Lijst van gemeentesecretarissen van Drongelen
laatste wijziging 22-11-2023
1.102 beschreven archiefstukken
Beschrijving van de series en archiefbestanddelen
laatste wijziging 22-11-2023
1.102 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1813-1923
Titel:
Gemeentebestuur, Drongelen, Hagoort, Gansoijen en Doeveren
Beschrijving:
Inventaris van het archief van het gemeentebestuur van Drongelen, Hagoort, Gansoijen en Doeveren
Inhoud/samenvatting:
Archiefstukken betreffende het bestuur van de huishouding van de gemeente op basis van de bestuursreglementen van 1819, 1825 (platteland) en de Gemeentewet van 1851, waarbij administratief-bestuurlijke bevoegdheden werden toegekend om genoemde taak uit te oefenen (uitvaardiging van verordeningen en uitvoering van besluiten van hogere organen).
Auteur:
A.L. de Graaff, Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Omvang:
7,88 m
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Uitgever:
Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Categorie:
Archiefvormer(s):
Gemeentebestuur Drongelen, Hagoort, Gansoijen en Doeveren
laatste wijziging 22-11-2023
1.102 beschreven archiefstukken